Ι.Ν. ΑΓΙΟΥ ΑΝΔΡΕΑ
Το χρονικό ανέγερσης του Ιερού Ναού
Αρχιτεκτονική Μελέτη
Η ευλάβεια των Πατρινών προς τον ένδοξο πολιούχο της και θέλοντας να ανεγείρει Ναό αντάξιο της μεγαλοσύνης του Πρωτοκλήτου των Αποστόλων προκήρυξε διεθνή διαγωνισμό το 1902 για την εκπόνηση Αρχιτεκτονικής μελέτης με θέμα την ανέγερση του ναού του Αγίου Ανδρέα.Στις αρχές του 20ου αιώνα (1902) η πόλη των Πατρών προκήρυξε Διεθνή Διαγωνισμό για την εκπόνηση
Υποβλήθηκαν 32 μελέτες από Έλληνες και ξένους αρχιτέκτονες και θεωρήθηκαν μόνο 8 άξιες να υποστούν την κρίση της Ακαδημίας Καλών Τεχνών του Βερολίνου. Το πρώτο βραβείο πήρε η μελέτη του Αιμιλίου Ρομπέρ. Στις 27/11/1904 η επιτροπή ανέγερσης του ναού επικύρωσε το αποτέλεσμα και στη συνέχεια επεμβαίνοντας στην μελέτη κατήργησε τους χώρους του υπογείου επικαλούμενη οικονομικούς λόγους.
Πριν ακόμα θεμελιωθεί ο Ναός άρχισαν αντιδράσεις και υπήρξε σφοδρή κριτική κατά του ευφάνταστου και αληθώς επιβλητικού αυτού σχεδίου, γιατί θεωρήθηκε ότι δεν ανταποκρίνεται στην ορθόδοξη βυζαντινή παράδοση. Ήταν ευνόητο ο εκπονήσας το σχέδιο Γάλλος μηχανικός να είναι επηρεασμένος από την Δυτική παράδοση.
Το 1907 διενεργήθηκε ο πρώτος μειοδοτικός διαγωνισμός για την κατασκευή της θεμελίωσης αφού προηγήθηκε η έγκριση της τροποποιημένης μελέτης του Ρομπέρ από τις υπηρεσίες του ελληνικού δημοσίου.Την 1η Ιουνίου του 1908 κατατέθηκε ο θεμέλιος λίθος από τον τότε Βασιλέα Γεώργιο Α΄.Η δημοπρασία συνέχισης 20/4/1914 ματαιώθηκε καθώς η ψήφος της 9ης Φεβρουαρίου 1914 ανέτρεψε τον δήμαρχο Δημ. Βότση που είχε προκηρύξει το έργο.
Τις προετοιμασίες για ανασύνταξη των οικονομικών του ναού, πρόλαβαν ο Α΄παγκόσμιος πόλεμος, η Μικρασιατική καταστροφή, η οικονομική ύφεση κα. Μετά από αυτά η πρώτη συνεδρίαση του ναού για συνέχιση των εργασιών πραγματοποιήθηκε στις 4/2/1926 με απογοητευτικές προοπτικές και οικονομικές δυνατότητες. Ο Αναστάσιος Μεταξάς, ο μηχανικός του έργου έθεσε ζητήματα οικονομίας υλικών (λαξευτοί λίθοι κλπ) προτείνοντας κατασκευή χυτών τοιχίων από οπλισμένο σκυρόδεμα, καθώς και θέμα επανεξέτασης του εδάφους θεμελίωσης. Μετά τον σεισμό της Κορίνθου τον Απρίλιο του 1928 έδωσε την ώθηση να τροποποιηθεί η μελέτη για την ανοικοδόμηση του με νέα υλικά.
Οικοδόμηση
Έτσι το 1932 αποφασίστηκε η καθαίρεση των υπαρχόντων κατασκευών και η ανοικοδόμηση του Ναού με οπλισμένο σκυρόδεμα. Την άνοιξη του 1933 ολοκληρώθηκαν οι μελέτες και το φθινόπωρο του 1936 με εργολάβο τον Κωστόπουλο ολοκληρώθηκε το κεντρικό τμήμα μέχρι το δακτύλιο της βάσης του τρούλου. Το 1937 πέθανε ο επιβλέπων μηχανικός Αναστάσιος Μεταξάς και ο ναός παρέμεινε χωρίς εξέλιξη για 20 χρόνια.
Τότε η υπηρεσία Αναστήλωσης του Υπουργείου Παιδείας με την διεύθυνση του καθηγητή του Πολυτεχνείου Αναστάσιο Ορλάνδο πρότεινε τη μετατροπή του σχήματος των τρούλων «επί το βυζαντινότερο» άποψη με την οποία συμμορφώθηκε και η Επιτροπή ανέγερσης του Ναού.
Το 1938 η επιτροπή ανέγερσης ανέθεσε στον αρχιτέκτονα Ζάχο την ανασύνταξη της μελέτης αργότερα όμως τυφλώθηκε και στη συνέχεια ξέσπασε ο Β’ Παγκόσμιος πόλεμος.
Έτσι το 1948 το Υπουργείο προκήρυξε αρχιτεκτονικό διαγωνισμό στον οποίο βραβεύτηκε η μελέτη του Γεωργίου Νομικού. Υπό το βάρος γενικής αποδοκιμασίας των ενεργειών και των αποφάσεων του Υπουργείου από την τοπική κοινωνία, στις 21/10/1950 αναγκάσθηκε να επιτρέψει την συνέχιση της εφαρμογής της λύσης Ρομπέρ με δευτερεύουσες μόνο τροποποιήσεις .
Η έλλειψη των οικονομικών μέσων φαίνεται ότι συντέλεσε και αυτή στη μεγάλη καθυστέρηση του τολμηρού έργου χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι η Πάτρα επωμίσθηκε ένα έργο ανώτερο των δυνάμεων της ακόμα και με τα τότε πληθυσμιακά δεδομένα. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα ο κεντρικός θόλος να ανυψωθεί μόλις το 1934. Μέχρι και στις αρχές του 1960 υπήρχε μόνο ο ογκωδέστατος κεντρικός θόλος, που ήταν ορατός από την απέναντι ακτή του Πατραϊκού κόλπου. Το 1955 με νόμο της Πολιτείας και πρωτοβουλία του αοιδίμου Μητροπολίτου Πατρών Θεοκλήτου θεσπίσθηκε για τους κατοίκους των Πατρών ένα μικρό ειδικό τέλος των 10 δραχμών στη κατανάλωση του ηλεκτρικού ρεύματος και έτσι ήταν δυνατόν να συνεχίσει η ανέγερση του Ναού με ταχύτατο ρυθμό. Εν τω μεταξύ είχε τροποποιηθεί το αρχικό αρχιτεκτονικό σχέδιο του Ρομπέρ από τον ναοδόμο αρχιτέκτονα Γεώργιο Νομικό ώστε να προσαρμοστεί στην βυζαντινή παράδοση.
Εγκαίνια
Ο Ναός εγκαινιάσθηκε μεγαλόπρεπα στις 26 Σεπτεμβρίου 1974 (10 χρόνια μετά την ανακομιδή της καράς του Αγίου Ανδρέα -1964) και 66 χρόνια μετά την αρχική θεμελίωση του από τον αοίδιμο Μητροπολίτη Πατρών κ. Νικόδημο, προεξάρχοντος του Αρχιεπισκόπου Αθηνών κ. Σεραφείμ και συλλειτουργούντων 30 Αρχιερέων, καθώς και εκπροσώπων των Πατριαρχείων όπως αναφέρει και η εντοιχισμένη αναμνηστική πλάκα που βρίσκεται πάνω από το αριστερό επιτροπικό. Τα εγκαίνια συντέλεσαν για αν επιταχυνθεί δραστήρια και εργωδώς η ολοκλήρωση του Ναού και έγιναν ουσιώδεις συμπληρώσεις στον εσωτερικό διάκοσμο με επιστέγασμα την αγιογράφηση του Ναού από τον αγιογράφο κ. Ιωάννη Καρούσο.
Ο Ναός Σήμερα
Η συνολική επιφάνεια του Ναού είναι 1900 m2 και του γυναικωνίτη 700 m2. Χωρητικότητα του ναού υπολογίζεται σε 7500 άτομα. Το μήκος του ναού με τα πρόπυλα ανέρχεται στα 59,80μ. και το πλάτος του 51,80 μ. ο Κεντρικός τρούλος του ναού έχει ύψος 40,5 μ. και η απόληξη του εξωτερικού σταυρού βρίσκεται στα 45μ.. Ο τρούλος αυτός περιστοιχίζεται από 12 άλλους χαμηλότερους τρούλους-κωδωνοστάσια που συμβολίζουν τον Ιησού Χριστό με τους 12 Αποστόλους του. ο αρχικός σχεδιασμός προέβλεπε την επικάλυψη όλων των τρούλλων από φύλλα χαλκού λόγω της ανθεκτικότητας του χαλκού στην διάβρωση από το πλησίον θαλάσσιο περιβάλλον.
(Χάρη Αποστολόπουλου, επ. Καθηγητή Πανεπιστημίου Πατρών, τόμος για τα 100 χρόνια από τη θεμελίωση του Ιερού Ναού του Αποστόλου Ανδρέα Πατρών, έκδοση Ιεράς Μητροπόλεως Πατρών, 2008)
Φωτογραφίες