Loading...
 Start Page

ΤΕΧΝΗ

Η εικονογράφηση του Ιερού Ναού Αγίου Ανδρέα Πατρών

Το 1978 η Ιερά Μητρόπολη Πατρών συγκρότησε καλλιτεχνική επιτροπή για την εικονογράφηση του Νέου Ιερού Ναού του Αγίου Ανδρέα, πολιούχου της Πάτρας.

Τα μέλη της επιτροπής ήταν:

Μητροπολίτης Πατρών κ. Νικόδημος, πρόεδρος

Μανώλης Χατζηδάκης, Διευθυντής του Βυζαντινού Μουσείου,

Χαράλαμπος Μπούρας, Αρχιτέκτων, Καθηγητής ΕΜΠ,

Νικόλαος Ζίας, Βυζαντινολόγος, Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών,

Ευθύμιος Πανουργιάς, Γλύπτης, Καθηγητής ΑΣΚΤ,

Σπύρος Βασιλείου, Ζωγράφος

Μάριος Βατζιάς, Ζωγράφος

Ιωάννης Καρούσος, Ζωγράφος

Τα μέλη της επιτροπής εργάστηκαν για τα εξής θέματα:

Α) τη σύνταξη εικονογραφικού προγράμματος από τους Μανώλη Χατζηδάκη, Νίκο Ζία και Γιάννη Καρούσο,

Β) την ορθομαρμάρωση, από τους Χαράλαμπο Μπούρα και Ευθύμιο Πανουργιά,

Γ) την ψηφιδιογράφιση του Ι. Ναού

Δ) την προκήρυξη δύο πανελληνίων καλλιτεχνικών διαγωνισμών για την εικονογράφηση του. Τα αποτελέσματα των διαγωνισμών υπήρξαν άκαρπα, διότι δεν υπήρξε συμμετοχή καλλιτεχνών.

Για να υλοποιηθούν οι παραπάνω αποφάσεις χρειάστηκαν έξι ως επτά χρόνια. Το 1985 ο πρώην Μητροπολίτης Πατρών κ. Νικόδημος, ανέθεσε την εικονογράφιση του Ναού στον Ιωάννη Καρούσο.

Το 1985 άρχισε η αγιογράφηση της πλατυτέρας, προηγήθηκε πλαστική μακέτα (τριδιάστατη) σε κλιμακα 1:25 η οποία εκτέθηκε στο Μέγαρο Λόγου και Τέχνης το Δεκέμβριο του 1988 από την Ι. Μητρόπολη Πατρών σε συνεργασία με το Δήμο Πατρέων.

Η κεντρική κόγχη

Το τεταρτοσφαίριο της κεντρικής κόγχης και αν ζωγραφιζόταν η Πλατυτέρα δεομένη θα υπήρχαν πάρα πολλά κενά και δεν θα δημιουργούσε αρμονία στο χώρο, για αυτό υπήρχε η ανάγκη να γίνει μια ζωγραφική βάση και επιλέχθηκε η πόλη της Πάτρας λύνοντας το πρόβλημα που υπήρχε. Έτσι έχουμε την Παναγία ως σκέπη της πόλεως των Πατρών και για το λόγο αυτό και η επιγραφή «ἀναγράφω σοι ἡ πόλις Σου Θεοτόκε». Κάτω από την Πλατυτέρα αγιογραφήθηκε το λάβετε φάγετε και στην κάτω ζώνη τους μεγάλους Ιεράρχες συλλειτουργούντες. Η συνολική επιφάνεια της κόγχης είναι 220 τμ. Η Παναγία έχει ύψος 5,75 μ. η κεφαλή της Παναγίας 1,85μ. και το μήκος της κόγχης 20,26 τμ.

Η ανατολική κεραία

Μετά το πέρας της κεντρικής κόγχης η ανατολική κεραία αγιογραφήθηκε το 1987. Σε αυτή την κεραία που είναι πάνω από το ιερό βήμα ιστορήθηκε ο Άγιος Ανδρέας σε Δόξα και τον χιαστί Σταυρό να πλαισιώνεται από δύο ασώματους αγγέλους και στη βάση της κεραίας τους δύο Αρχαγγέλους Μιχαήλ και Γαβριήλ. Στην μεγάλη κεραία που είναι από το Σολέα ιστορήθηκε η Ανάληψη σε τρία τμήματα, δη στο κέντρο ο Χριστός σε δόξα που τον κρατούν τέσσερις άγγελοι και στο βόρειο μέρος της κεραίας την Παναγία με δύο αγγέλους, τους έξι αποστόλους, ενώ στην Νότια πλευρά τους υπόλοιπους έξι αποστόλους με Άγγελο στη μέση. Η συνολική επιφάνεια των δύο κεραιών είναι 239 τμ.

Ο τρούλος και τα σφαιρικά τρίγωνα

Η εικονογράφηση του τρούλου ξεκίνησε το 1989 και τελείωσε το 1992. Η συνολική του επιφάνεια μαζί με τα σφαιρικά τρίγωνα είναι 997 τμ.

Έχει 16 παράθυρα που ξεπερνούν τα πέντε μέτρα στο ύψος και αυτό δημιουργεί πρόβλημα στην ανάπτυξη των θεμάτων που έπρεπε να εικονιστούν στον συγκεκριμένο χώρο.

Ο Παντοκράτορας αγιογραφήθηκε σε χρυσαφί φόντο με διάμετρο 8,40μ μαζί με τη Δόξα. Το κεφάλι του έχει ύψος 2,45μ., η μύτη του 0,70μ. και το χέρι που κρατά το Ευαγγέλιο 1,5μ.

Το ύψος της Παναγίας και των Αγγέλων είναι 4,10 μ. το φόντο συνεχίζει να είναι το χρυσαφί του Παντοκράτορα καταλήγοντας σε ψυχρό πράσινο.

Ο δακτύλιος ή στεφάνη του τρούλου ακολουθεί την τεράστια κλίμακα του Ναού. Η περίμετρος της στεφάνης είναι 45,53 τμ και το ύψος 3,10 μ. Σε αυτή την τεράστια αλλά και πολύ όμορφη επιφάνεια αγιογραφήθηκε η Δημιουργία του κόσμου, δηλ. το επταήμερο της Δημιουργίας. Θέμα που έχει αγιογραφηθεί για πρώτη φορά σε κεντρικό τρούλλο.

Τα σφαιρικά τρίγωνα

Τα τέσσερα σφαιρικά τρίγωνα είναι 83 τμ. το κάθε ένα. Σε αυτά ιστορήθηκαν οι τέσσερις μεγάλες εορτές από το Δωδεκάορτο: τη Γέννηση, τη Μεταμόρφωση, τη Σταύρωση και την Ανάσταση, οι οποίες ενώθηκαν με μεγάλες διακοσμητικές ροζέτες, έτσι ώστε να είναι ενοποιημένη όλη η επιφάνεια των σφαιρικών τριγώνων. Για να υπάρχει πλήρη χρωματική αρμονία χρησιμοποιήθηκε η αρχή των συμπληρωματικών χρωμάτων. Δηλαδή στο πρώτο η όλη σύνθεση είναι προς το πράσινο, στο δεύτερο στην ώχρα, στο τρίτο ιώδες και στο τέταρτο το πορφυρό κόκκινο.

Η βόρεια κεραία

Στη βόρεια κεραία αγιογραφήθηκαν δύο συνθέσεις η Αποκαθήλωση και ο Επιτάφιος θρήνος, ενώνοντας τις με μεγάλο κύκλο και τον Χριστό εν «ἑτέρα μορφή» μαζί με την Δόξα.

Βορειότερα δίπλα στο τύμπανο ιστορήθηκε η Παναγία με τους ἂνωθεν προφῆτες» σε στηθάρια με πλοκάμους και στο εσωρράχιο προς τον τρούλλο έξι στηθάρια από τους εβδομήντα αποστόλους. Το εμβαδόν της κεραίας είναι 315 τμ.

Η νότια κεραία

Σε αυτή την κεραία ιστορήθηκε η Υπαπαντή και η Βάπτιση, όπως ορίζει το εικονογραφικό πρόγραμμα. Στο κέντρο ανάμεσα από τις συνθέσεις αγιογραφήθηκε ανάμεσα από τις συνθέσεις σε κύκλο μεγάλο «ο Παλαιός των ημερών» με Δόξα και έτσι ενώνονται οι δύο συνθέσεις. Νοτιότερα, δίπλα στα παράθυρα αγιογραφήθηκε η «Ρίζα του Ιεσσαί» και στο εσωρράχιο προς τον τρούλλο έξι στηθάρια με αποστόλους εκ των εβδομήκοντα» η συνολική επιφάνεια της κεραίας είναι 3,15 τμ.

Η δυτική κεραία

Και σε αυτή την κεραία αγιογραφήθηκαν η έγερση του Λαζάρου και η Βαϊοφόρος συνδέοντας τις με μεγάλο κύκλο μετά Δόξας και που μέσα ιστορείται «ὁ Μεγάλης Βουλῆς Ἂγγελος». Δυτικότερα και δίπλα στο τύμπανο εικονογραφήθηκε η σύνθεση «ἐγώ εἰμί ἡ ἂμπελος, ὑμεῖς τά κλήματα», δηλαδή ο Χριστός με τους δώδεκα αποστόλους σε στηθάρια με πλοκάμους από κληματαριά.

Στο εσωρράχιο δίπλα από τον τρούλλο έκι στηθάρια από τους εβδομήντα αποστόλους.

(Του Ιωάννη Καρούσου, αγιογράφου, τόμος για τα 100 χρόνια από τη θεμελίωση του Ιερού Ναού του Αποστόλου Ανδρέα Πατρών, έκδοση Ιεράς Μητροπόλεως Πατρών, 2008

Ο ψηφιδωτός διάκοσμος του νέου Ιερού Ναού του Αγίου Ανδρέου Πατρών

Οι ψηφιδωτές εικόνες στον Νεό ιερό Ναό του Αγίου Ανδρέου Πατρών στηρίζονται στον προοιμιακό ψαλμο του Δαβίδ: «Εὐλόγει ἡ ψυχή μου τον Κύριον…» ο 13ος ψαλμός του Δαβίδ αναπαρίσταται με θάλασσες, βουνά, λουλούδια, πουλιά, ζώα και μια φλογέρα που γαληνεύει τα πάντα. Τα τρία μετωπα των τοξοστοιχιών στο κεντρικό τμήμα του ναού, ήταν ο χώρος που φιλοξένησε την εικονογράφηση του. Ξεκίνησε το  1995 και ο χώρος που θα δεχόταν το ψηφιδωτό ήταν 140τμ.και η ψηφιοθέτηση αποφασίστηκε να γίνει με τον έμμεσο τρόπο.

Στην έμμεση ψηφιοθέτηση, το ψηφιδωτό δουλεύεται πάνω σε καμπότο στο οποίο έχει σχεδιαστεί το σχέδιο ανάποδα. Η σύνθεση για το στερεωτικό υλικό που τοποθετείται στο τοίχο, το λεγόμενο «κουρασάνι» είναι όμοια με αυτή  που μεταχειρίζονταν οι Αρχαίοι και οι Βυζαντινοί στα εντοίχια ψηφιδωτά. Αυτό το κονίαμα αποτελείται από ασβέστη, ελαφρόπετρα, πλινθόσκονη και άχυρο έχει αποδειχτεί εξαιρετικά ανθεκτικό ανά τους αιώνες και είναι απόλυτα αντιστρεπτό, με τη δυνατότητα αποτοίχισης, μεταφοράς και επανατοποθέτησης του έργου. Υλικό αποδεκτό, τόσο στη συντήρηση, όσο και στη κατασκευή των ψηφιδωτών, δίνει την δυνατότητα αποκόλλησης και επανατοποθέτησης των ψηφιδωτών χωρίς να υποστούν την παραμικρή αλλοίωση και φθορά. Ακόμα και τα ψηφιδωτά δάπεδα της Πέλλας, που χρονολογούνται στον 4ο και 5ο αιώνα μ.Χ., έχουν ως συνδετική ύλη το ίδιο κονίαμα.

Το πρώτο στρώμα στο κουρασάνι, ενισχύθηκε με κομμένο και πλυμένο άχυρο και τοποθετήθηκαν σε αυτό καρφιά τιτανίου. Τα καρφιά αυτά είναι ελαφριά και συγχρόνως δεν υπάρχει πιθανότητα οξείδωσης τους, με συνέπεια την περεταίρω φθορά των ψηφιδωτών. Το έργο αποπερατώθηκε το Νοέμβριο του 2000.

Πριν τις εργασίες ψηφιδογράφησης του ψαλμού δεξιά και αριστερά του κεντρικού ναού στα εσωράχια της Ωραίας Πύλης είχαν ήδη τοποθετηθεί διακοσμητικές και γεωμετρικές συνθέσεις, καθώς και φυτικός διάκοσμος με πουλιά συνολικού εμβαδού 50 τμ.

Μετά την ολοκλήρωση του 13ου ψαλμού αποπερατώθηκαν ψηφιδωτές συνθέσεις από τη ζωή και το μαρτύριο του Αγίου Ανδρέου, στο δεξιό κλίτος του ναού, που οδηγεί στην ιερά κάρα του Αγίου. Οι τελευταίες αυτές συνθέσεις δημιουργήθηκαν από το 2003 έως το 2006. Η κάθε σύνθεση από τις επτά αντιστοιχεί σε 13,5 τμ.

Το αποτέλεσμα με την ολοκλήρωση του έργου δικαίωσε τις προσπάθειες και προσδοκίες όλων.

(Κάτια Κολέφα, τόμος για τα 100 χρόνια από τη θεμελίωση του Ιερού Ναού του Αποστόλου Ανδρέα Πατρών, έκδοση Ιεράς Μητροπόλεως Πατρών, 2008)

Φωτογραφίες

Ψηφιδωτό με θέμα τον 13ο Ψαλμό του Δαβίδ
Ψηφιδωτό με θέμα τον 13ο Ψαλμό του Δαβίδ
Η Ανάληψη του Κυρίου-ανατολική κεραια
Η Ανάληψη του Κυρίου-ανατολική κεραια
η Γέννηση του Κυρίου-σφαιρικά τρίγωνα
η Γέννηση του Κυρίου-σφαιρικά τρίγωνα
Ψηφιδωτό-λεπτομέρεια
Ψηφιδωτό-λεπτομέρεια
Αποκαθήλωση -Βόρεια κεραία
Αποκαθήλωση -Βόρεια κεραία
ο Δαβίδ, Ψηφιδωτό
ο Δαβίδ, Ψηφιδωτό
Επιτάφιος θρήνος βόρεια κεραία
Επιτάφιος θρήνος βόρεια κεραία
Ψηφιδωτό
Ψηφιδωτό
Η Σταύρωση του Κυρίου σφαιρικά τρίγωνα
Η Σταύρωση του Κυρίου σφαιρικά τρίγωνα
Γενική άποψη-τοιχογραφίες-Ψηφιδωτά
Γενική άποψη-τοιχογραφίες-Ψηφιδωτά
Χειροτονία επισκόπου Στρατοκλή-Ψηφιδωτό
Χειροτονία επισκόπου Στρατοκλή-Ψηφιδωτό
Οι Χριστιανοί οικοδομούν Ναό-τοιχογραφία
Οι Χριστιανοί οικοδομούν Ναό-τοιχογραφία
ο Άγιος Ανδρέας γνωρίζει το Χριστό-Ψηφιδωτό
ο Άγιος Ανδρέας γνωρίζει το Χριστό-Ψηφιδωτό
ο Άγιος Ανδρέας θεραπεύει τη Μαξιμίλλα-ψηφιδωτό
ο Άγιος Ανδρέας θεραπεύει τη Μαξιμίλλα-ψηφιδωτό
Μεταφορά Λειψάνου -τοιχογραφία
Μεταφορά Λειψάνου -τοιχογραφία
Η Σταύρωση του Αγίου Ανδρέα-ψηφιδωτό
Η Σταύρωση του Αγίου Ανδρέα-ψηφιδωτό
Αποκαθήλωση Αγίου Ανδρέα-τοιχογραφία
Αποκαθήλωση Αγίου Ανδρέα-τοιχογραφία
Τρούλος και σφαιρικά τρίγωνα
Τρούλος και σφαιρικά τρίγωνα
Copyright © 2025 Ιερός Ναός Αγίου Ανδρέα - Πολιούχος Πατρών